تصویر عراقی ها در سینمای دفاع مقدس

با توجه به اهمیت و نقش دفاع مقدس و سینمای منتسب به آن در ارائه تصویر «خود» و «دیگری» و تأثیر آن در بازسازی هویت ملی، تحقیق حاضر درصدد شناخت تصویر ارائه شده از دشمن و تحول آن در سه دهه اخیر است. برای دستیابی به این هدف، به بررسی مفهوم و نظریه های بازنمایی از دیدگاه ریچارد دایر و استوارت هال پرداخته شده است. در ادامه، دیدگاه های صاحب نظران تئوری هویت به عنوان مکمل نظریات هال، مطرح می شود. برای گردآوری و تحلیل متون از الگوهای کیت سلبی، ران کادوری و رولان بارت به صورت ترکیبی استفاده شده است. نتایج به دست آمده از این تحقیق، بیانگر این قضیه است که ابزارهای بازنمایی تصویر عراقی ها، به عنوان دیگری، طی سه دهه تغییرات قابل توجهی پیدا کرده است: در دهه 60، بیشتر از رمزگان کلامی، در دهه 70 بیشتر از رمزگان اجتماعی و در دهه 80، بیشتر از رمزگان فنی بهره گرفته شده است. همچنین، در دهه اول تصویر عراقی ها متکی بر اثرات هجوم عراقی ها، به صورت تصویر ذهنی از انسان هایی با مشخصاتی چون «بی رحم»، «خانه خراب»، «بی شرف» و متجاوز ارائه می شود. در دهه دوم با تصویر انسان های کودن، چاق با سیبل های کلفت و صدای زمخت روبه رو می شویم و در سومین دهه، این تصویر متحول شده و با انسان های مسلمان و برادر که با زور وارد جنگ شده اند، روبه رو هستیم. با بررسی و تحلیل فیلم ها آنچه در مواجهه با دیگری در تمام متون دیده شده است «استعاره مرز» برای مواجهه با عراقی هاست. در تمام فیلم های انتخابی از سینمای دفاع مقدس، بین خودی و غیرخودی، بین ایرانی ها و عراقی ها مرزی متصور است. در دهه اول، مرز عینی و واقعی است، در دهه دوم در حالتی گذار، با مرزهای شیشه ای و لرزان بین خودی و غیرخودی روبه رو هستیم و در نهایت در دوره سوم، مرزها کاملاً نمادین می شوند